Το εν Δράμα Καπνολογικόν Ινστιτούτον Ελλάδος 1930-1992

ΙΔΡΥΣΗ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Του Βασίλειου Κ. Πασχαλίδη.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Παραγωγή και επεξεργασία καπνών το 1910 στην περιοχή της Δράμας

Η παραγωγή του καπνού στην περιοχή του Σαντζακιού Δράμας είχε λάβει αυξητικές τάσεις από το έτος 1850 και εφεξής. 

Η παραγωγή είχε αυ­ξηθεί κυρίως στα τελευταία είκοσι χρόνια της τουρκοκρατίας για να φθά- σει στα 1910 σε μια παραγωγική έκρηξη. 

Η παραγωγική αυτή λειτουργία ήταν επόμενο να διευρύνει την τάξη των καπνεμπόρων στην Δράμα, να κτισθούν νέα και μεγαλύτερα «καπνομάγαζα» και να απασχοληθούν περισ­σότεροι τεχνίτες και εργάτες στην διαδικασία επεξεργασίας των καπνών. 

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εξαγωγή των καπνών στο εξωτερικό και φυ­σικά δημιουργούσε τις ευνοϊκές συνθήκες για την οικονομική ανάπτυξη της πόλεως και την ευημερία των κατοίκων της. 

Στην αλματώδη αυτή αύ­ξηση της εμπορικής διαδικασίας του καπνού συνέβαλε κυρίως το λιμάνι της Καβάλας αλλά και η σιδηροδρομική σύνδεση της Δράμας το 1895 με την γραμμή Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινουπόλεως.

Η παραγωγή του καπνού στο Σαντζάκι της Δράμας είχε ως προέλευση τον καζά της Γενησέας με 24 πεδινές και 28 ορεινές καπνικές περιοχές, τον καζά του Σαρή - σαμπά (= Χρυσούπολης) με 13 πεδινές και 20 ορεινές καπνικές περιοχές. Τον καζά του Πραβίου με 9 καπνικές περιοχές, τον καζά Καβάλας και τον καζά της Δράμας με 28 πεδινές και 35 λοφώδεις και 25 ορεινές καπνικές περιοχές.¹

Η συνολική παραγωγή του καπνού στα χρόνια 1867 και 1868 στον καζά της Δράμας ανέβηκε σε ετήσια βάση στα 4.500.000 μέχρι 5.000.000λίτρα και η ποιότητά τους είχε τις τουρκικές ονομασίες «μπασή μπαγλή» και «μπασμάς». Η τιμή του κατά “λίτρο ήταν αρκετά ανεβασμένη και έφθανε από 4,5 μέχρι 7,5 παράδες.²

Το 1910 τα μεγαλύτερα καπνοπαραγωγικά κέντρα του Καξά Δράμας ήταν η Χωριστή με 200.000 οκάδες, το Δοξάτο με 400.000 οκάδες, η Προ- σοτσάνη με 200.000 οκάδες και η Αλιοτράτη με 100.000 οκάδες καπνού.³

Τους ανθρώπους που απασχόλήθηκαν το 1910 με την αγορά των κα­πνών και την επεξεργασία τους στις ιδιόκτητες ή ενοικιαζόμενες καπναπο­θήκες, βρίσκει κανείς στον παρακάτω πίνακα.⁴

Η εταιρεία Ιωάννη Αντωνίου και Σία
Η εταιρεία Βασ. Γρηγοριάδη και Σία 
Α  Πορτοκάλογλου 
Ρετζέπ εφέντης 
Μιχαήλ Φέσσας
 Ναξή Γεώργεφ 
Χουνσή Οσμάν 
Νικ. Παρμενίδης 
Παντζίκης και Κουγιουμτξής 
Μ. Πορτοκάλογλου 
Αδελφοί Κ. Φέσσα 
Δημ. Δαβέλλας 
Αλεξ. Μιχαηλίδης

Η επεξεργασία των καπνών απασχόλησε τότε πολλούς τεχνίτες και ερ­γάτες οι οποίοι μάλιστα είχαν ιδρύσει και ισχυρό συνδικάτο για την προά­σπιση των εργατικών συμφερόντων τους. ⁵ 

Ο αριθμός των τεχνικών και των εργατών που εργάζονταν τότε στην πόλη της Δράμας είχε ανεβεί στους 5.000, ενώ στην Ξάνθη 6.000 και στην Καβάλα 16.000.⁶ 

Ο μεγάλος αριθ­μός των καπνεργατών που απασχολούνταν στην Καβάλα οφείλόταν στο γεγονός ότι η πόλη αυτή είχε αναπτυχθεί στο σημαντικότερο κέντρο του καπνεμπορίου στην Ανατολική Μακεδονία και για τον λόγο αυτό είχαν συ­γκεντρωθεί εκεί και εργάτες από άλλες περιφέρειες (λ,χ. Χωριστή) στην επεξεργασία των καπνών.