Του Σταμπουλή Δημήτρη
Η 8η Ιανουαρίου, σε αρκετά χωριά, όπως και στο Βώλακα, είναι αφιερωμένη στον παλαιό εορτασμό της Ημέρας της γιαγιάς Μαμής – Μπάμπιβντεν.
Η Μαμή διαδραμάτιζε έναν από τους πιο καίριους ρόλους ιδιαίτερα στις αγροτικές απομακρυσμένες Κοινωνίες.
Μάλιστα ήταν δυσαναπλήρωτος ο ρόλος της, πρωτίστως κατά την διαδικασία της γέννας αλλά σημαίνουσας σημασίας και της αναπαραγωγής της ίδιας της παραδοσιακής κοινότητας.
Δικαίως κατείχε μια περίοπτη σεβάσμια θέση στην κοινωνική Ιεραρχία, καθώς τύγχανε καθολικής εκτίμησης, αποδοχής και αναγνώρισης απ΄ όλους τους κατοίκους του χωριού.
Οι πρόγονοί μας, έχοντας βαθιά επίγνωση της προσφοράς της γριάς Μαμής προς το κοινοτικό σύνολο, λόγω των εξαίρετων υπηρεσιών της κατά την γέννα, νοιώθοντας βαθιά ευγνωμοσύνη προς το πρόσωπό της, ενέταξαν και της αφιέρωσαν ιδιαίτερη εορταστική ημέρα στο ετήσιο κύκλο της ύπαρξής τους – στο Πολιτισμό τους.
Θα πρέπει, πρώτα και πάνω απ΄ όλα, να κατανοήσουμε το βάρος της ευθύνης της Μαμής. Να ενστερνισθούμε τις συνθήκες και τις καταστάσεις, στις οποίες καλούνταν να προσφέρει το θεάρεστο έργο της - τις άθλιες και αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν στα αγροτόσπιτα – μπαράγκες χωρίς καν τα αναγκαία και στοιχειώδη μέσα πολλές φορές.
Η γριά Μαμή είναι αυτή που πρώτη βίωνε τη μαγεία της έλευσης του νεογέννητου.
Αυτή πρώτη ασπάζονταν στα χέρια της, την νέα ζωή – το νεογέννητο άνθρωπο- που έρχονταν στο κόσμο μας.
Το λειτούργημά της ιδιαίτερα κρίσιμο, με πολλές απαιτήσεις, γεμάτο ευθύνες από αναπάντεχους κινδύνους που ελλόχευαν σε κάθε γέννα - τοκετό ξεχωριστά!
Η Μαμή ήταν συνήθως ηλικιωμένη γυναίκα, που είχε κλείσει το κύκλο της τεκνοποίησης.
Η γριά Μαμή ήταν πράος άνθρωπος, διακρίνονταν για τη σοφία της, την εχεμύθεια και την ταπεινότητά της, την ωριμότητα και την υπευθυνότητα των λόγων και των πράξεών της.
Κατείχε ιδιαίτερες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, καθώς χειρίζονταν με υπερευαισθησία, δεξιοτεχνία, μέσα και τεχνικές, ώστε να φέρει το νεογνό στο κόσμο αλλά και να κρατήσει την εγκυμονούσα μητέρα στη ζωή.
Η γριά Μαμή επίσης λατρεύονταν και ως η Γιαγιά η Υπερμητέρα όλων, καθώς τόσο η λεχώνα όσο και το νεογέννητο, ήταν για κάποιες κρίσιμες μάλιστα ώρες στα ¨χέρια της¨ η ύπαρξή τους – η τύχη τους στα δικά της χέρια αφημένες.
Την γιαγιά Μαμή την ημέρα αυτή, σε ένδειξη βαθιάς εκτίμησης και ευγνωμοσύνης, επισκέπτονταν νωρίς το πρωί στο σπίτι της, οι μητέρες, τις οποίες ξεγέννησε το προηγούμενο χρόνο, αλλά και τα προηγούμενα ως δύο χρόνια, προσφέροντάς της δώρα. Κυρίως αυτά ήταν, ποδιά, ζώνη, κάλτσες, σαπούνι, πετσέτα, αλλά και πολλά διάφορα άλλα προϊόντα της παραγωγής τους.
Η υποδοχή από την γιαγιά Μαμή γίνονταν στην είσοδο του σπιτιού της, η οποία τις καλωσορίζει με ευχές και κεράσματα.
Στη συνέχεια ακολουθούσε το πλύσιμο των χεριών της Μαμής, από τις μητέρες και κατόπιν στρώνονταν το τραπέζι με εδέσματα προς τιμήν των επισκεπτριών της.
Το έθιμο του εορτασμού της Ημέρας της γιαγιάς Μαμής ουσιαστικά ήταν στα παλαιότερα χρόνια, συνυφασμένο με την γονιμότητα και γενικότερα με τη καρποφορία της Φύσης, καθώς και με την κάθαρση των ψυχών και τον καθαρμό των σωμάτων.
Το όλο τελετουργικό είχε βαθιές ρίζες στην αγροτική κοινωνία, που απέρρεαν και ήταν μέρος των λατρευτικών ορφικών και διονυσιακών δοξασιών των κατοίκων.
Στη συνέχεια ακολουθεί το έθιμο με τις Αρκούδες και τον Παραδοσιακό Γάμο.
